Nowa linia 25 kV w technologii prądu przemiennego (AC) połączy Wilno z portową Kłajpedą. To ponad 700 km torów, zasilanych z odnawialnych źródeł energii. Szacuje się, że połączenie przejmie ponad trzy czwarte wszystkich przewozów cargo i dwie trzecie przewozów pasażerskich w tym kraju1. Co więcej, dzięki mniejszym kosztom energii i utrzymania taboru, tamtejsi przewoźnicy mogą zaoszczędzić nawet 500 mln euro2.
Założenia wyglądają imponująco, jednak wyzwań w przypadku budowy nowej, zaawansowanej technologicznie linii, jest sporo. Litwa, podobnie jak i Polska, nie będzie remontować i podnosić napięcia na już istniejącej infrastrukturze – koleje dużych prędkości będą stanowić oddzielne zadanie inwestycyjne i w praktyce zostaną stworzone od zera.
Ze względów finansowych, ale i praktycznych, urządzenia zasilające sieci trakcyjnej stawia się w zwartej zabudowie wzdłuż linii torów. Taki korytarz technologiczny musi pomieścić również znaczne ilości urządzeń.
Dla zasilania sieci 25 kV AC instaluje się podstacje trakcyjne, będące odpowiednikiem znanych w Polsce podstacji prostownikowych 3 kV DC. Jednak w przypadku kolei dużych prędkości, dzięki wyższemu napięciu niż w polskiej sieci DC, odległości pomiędzy podstacjami mogą być większe. Również powierzchnia samych podstacji może być większa, jednak w takich przypadkach rośnie koszt inwestycji. Dlatego na potrzeby litewskiego projektu ABB dostarcza m.in. kompaktowe rozdzielnice średniego napięcia izolowane gazem. Zajmują około 70 proc. mniej miejsca niż podstacja w konwencjonalnym wykonaniu napowietrznym. Urządzenia posiadają dożywotnią gwarancję szczelności, dzięki czemu ich praca jest praktycznie bezobsługowa.
– Innym nieodłącznym elementem systemu 2x25 kV są stacje autotransformatorowe umieszczone w miarę stałej odległości pomiędzy podstacjami trakcyjnymi. Często nie mamy wpływu na to, w jakim otoczeniu przyjdzie nam postawić kolejną podstację. Duża znaczenie ma więc jej kompaktowość i niewielkie wymiary – mówi Piotr Hołowiak z ABB, który uczestniczy w litewskim projekcie.
Dlatego na szlaku połączenia Wilno-Kłajpeda staną również specjalne napowietrzne moduły stacyjne (SMOS). Zbudowano je w oparciu o aparaturę do zastosowań kolejowych. Moduły są przebadane fabrycznie, można je dowolnie konfigurować, a także łatwo i szybko zainstalować, zmniejszając koszty inwestycji. Dodatkowo ABB dostarcza aparaturę potrzeb własnych, urządzenia zabezpieczeń, sterowania i komunikacji w dedykowanym kontenerze. Dzięki tego typu rozwiązaniom nie trzeba stawiać tradycyjnych budynków, a więc koszt utrzymania wybudowanej instalacji jest stosunkowo niewielki.
– Budowa trakcji 25 kV na potrzeby kolei dużych prędkości nie stanowi dziś wyzwania technologicznego. Istnieje wiele rozwiązań, które są bezpieczne, niezawodne i proste we wdrożeniu. Należy jednak je rozsądnie dobierać pod kątem kosztów inwestycyjnych i późniejszego utrzymania – dodaje Maciej Kordas z biznesu Elektryfikacji ABB w Polsce. – Problemem wciąż pozostaje integracja nowej sieci ze starym systemem, w przypadku Polski z linią 3kV. Wpływ tych dwóch systemów na siebie, nawet jeśli się nie stykają, a przebiegają równolegle obok siebie, jest istotny i wymaga przemyślanych rozwiązań. Z tym wyzwaniem będą się mierzyć inżynierowie budujący kolej dużych prędkości w ramach projektu Centralnego Portu Komunikacyjnego.
Nowa linia 25 kV między Wilnem i Kłajpedą ma przecinać międzynarodowy korytarz Rail Baltica. Projekt jest elementem większego programu inwestycyjnego, który zakłada elektryfikację 39 proc. (z tylko 8 proc. obecnie) litewskich linii kolejowych do 2030 roku.
W Polsce kolej dużych prędkości ma połączyć Warszawę, Łódź oraz Wrocław i Poznań (tzw. kolejowy „igrek”). Według założeń, podróż z Warszawy do Poznania ma skrócić się o godzinę. Z kolei z Poznania do Centralnego Portu Komunikacyjnego pasażerowie dojadą w 1 godzinę i 40 minut. Inwestycja jest częścią unijnej sieci priorytetów transportowych TEN-T.
1https://www.railjournal.com/in_depth/new-structure-boosts-lithuanian-railways-competitiveness/
2 https://ltginfra.lt/elektrifikavimas/
