Zabytek klasy „zero” z technologią klasy premium

– W obie strony winda jedzie trzy minuty. W sumie – w sezonie turystycznym – wykonuje nawet 300 kursów dziennie. To ruch porównywalny do najbardziej wydajnych kopalń, a my wciąż jesteśmy zakładem górniczym, więc systemy napędowe oraz bezpieczeństwa muszą spełniać najwyższe wymagania – tłumaczy Krzysztof Burski, sztygar zmianowy z Oddział Utrzymania Ruchu Elektrycznego w Kopalnia Soli „Wieliczka”.

Ogromne wyzwanie logistyczne

W 2019 roku podkrakowską kopalnię soli odwiedziło ponad 1,8 mln gości. To był kolejny rekordowy rok w historii obiektu. Oznacza to, że statystycznie każdego dnia pod ziemię schodziło niemal 5 tys. osób, choć – jak podkreśla Krzysztof Burski – zdarzają się wakacyjne dni, gdy na zwiedzanie decyduje się dwa razy więcej turystów. To ogromne wyzwanie logistyczne, ale także, a może przede wszystkim, techniczne. Dlatego kopalnia od wielu lat nieustająco modernizuje infrastrukturę techniczną, by utrzymywać ją na najwyższym poziomie bezpieczeństwa, niezawodności, a także efektywności energetycznej, bo każda zaoszczędzona i zarobiona złotówka to wkład w kolejne inwestycje.

Realizowane przez kopalnię pod ziemią i na powierzchni prace zabezpieczające, inwestycje i modernizacje pozwalają podnosić poziom bezpieczeństwa obiektu i przebywających na jego terenie ludzi. I z takim samym zamysłem – poprawy bezpieczeństwa – kilka lat temu podjęto decyzję o modernizacji systemów napędowych dla maszyn wyciągowych w szybach Daniłowicz oraz Kinga. Prace wykonała MWM Elektro z Trzebini, która specjalizuje się w tego typu modernizacjach i wykonywała je dla wielu kopalń węgla kamiennego i rud miedzi.

– Jeśli chodzi o „Wieliczkę” i inne aktywne kopalnie, to w kategoriach bezpieczeństwa pracy maszyn wyciągowych nie ma żadnej różnicy, ponieważ wszystkie zakłady górnicze podlegają takim samym rygorom – tłumaczy Jarosław Długaj, dyrektor techniczny MWM Elektro. – Natomiast fakt, że w „Wieliczce” nie prowadzi się już prac wydobywczych, a transport pionowy wykorzystywany jest do przewożenia turystów nakłada na urządzenia dodatkowe wymogi, związane przede wszystkim z komfortem przejazdu i gwarancją niezawodności.

Oczywiście zaprzestanie produkcji nie oznacza, że pod ziemią nie pracują już górnicy. Wprost przeciwnie. Kilkuset górników każdego dnia nieustannie dba o to, aby kopalnia była bezpiecznym miejscem i przetrwała w jak najlepszym stanie dla przyszłych pokoleń. Górnicy zabezpieczają zabytkowe rejony, wypełniają tzw. pustki poeksploatacyjne w jej niezabytkowych częściach, dbają o zabezpieczenie wycieków słodkiej wody. Wciąż szykowane są również nowe atrakcje dla turystów – pracom restauracyjnym i modernizacjom poddawane są zabytkowe komory, korytarze i szyby.

Niezauważalne hamowanie

W ramach modernizacji napędów wymienione zostały silniki oraz zainstalowane przemienniki częstotliwości ABB. – To w sumie cztery silniki indukcyjne klatkowe zasilane poprzez przemienniki częstotliwości ACS800 – mówi Andrzej Olszenko z ABB. – Ich zastosowanie pozwala na płynną regulację pracy silników i znaczące oszczędności energii. Poza tym, trzy z nich dają możliwość zwrotu energii do sieci, natomiast czwarty, w szybie Daniłowicz, współpracuje z agregatem prądotwórczym, co pozwala – w razie zaniku napięcia – nadal prowadzić ruch i wyprowadzić wszystkich z kopalni.

Falowniki dają jeszcze jeden efekt, wspominany wcześniej przez Jarosława Długaja – powodują, że jazda windy staje się bardzo płynna, dzięki czemu przyspieszanie i hamowanie praktycznie nie jest przez gości zauważalne.

– Wcześniej, kiedy maszyna była zasilana za pomocą oporów, to sterowanie silnikiem odbywało się przez mechaniczną klawiaturę i układ stykowy; wychylenie drążka powodowało skokowe przyspieszanie i hamowanie, co było odczuwane w windzie jako lekkie szarpanie. A jeżeli maszynista zadziałał zbyt energicznie to czuło się wyraźne szarpnięcie – przyznaje Krzysztof Burski. – Podczas jazdy na falowniku takiej sytuacji nie ma, bo falownik płynnie hamuje aż do prędkości równej zero.

To niezwykle ważne, szczególnie w przypadku osób, które z górniczymi windami nie miały wcześniej doświadczenia. Podobną funkcję pełni zasilanie awaryjne, które eliminuje przestój, nawet w sytuacji zaniku napięcia.

– Załoga kopalni w sytuacji, gdyby zdarzyło się na przykład zatrzymanie windy, zachowa spokój, ale wycieczka turystów mogłaby poczuć się niekomfortowo – tłumaczy Jarosław Długaj. – Dlatego zawsze – jako wykonawca – dokładamy wszelkich starań aby komponenty, które stanowią elementy wyciągu były produkowane przez renomowane firmy, w tym przypadku ABB. Wszystkie urządzenia muszą być tak skonstruowane, aby w przypadku awarii któregokolwiek z elementów istniała możliwość szybkiego i bezpiecznego przełączenia na układ rezerwowy.

Najwyższe standardy bezpieczeństwa

Falowniki ABB znalazły się także w układzie wentylacyjnym, który również został zmodernizowany przez spółkę MWM Elektro. Urządzenia dostosowują obroty wentylatorów do zapotrzebowania na powietrze na dole i choć nie są regulowane zbyt często, to jednak zaoszczędzają sporo energii i mogą być sterowane zdalnie przez głównego dyspozytora kopalni. Poza tym – jak dodaje Andrzej Olszenko – na bazie aparatury ABB zmodernizowany został również system sygnalizacji.

– Kopalnia Soli „Wieliczka” oczekiwała użycia niezawodnych elementów, a wybór urządzeń i aparatury ABB wynikał z naszego wieloletniego doświadczenia z tą firmą. Współpracę zaczynaliśmy jeszcze w latach 90. XX wieku od wykorzystania w naszych projektach przekształtników tyrystorowych, dzisiaj instalujemy u naszych klientów przemienniki częstotliwości, sterowniki logiczne z jednostkami centralnymi, a nawet tak proste elementy, jak wyłączniki czy przekaźniki ABB – mówi Jarosław Długaj. – Budujemy i modernizujemy maszyny, które muszą spełniać najwyższe standardy bezpieczeństwa, dlatego wypracowane kontakty i znajomości wśród pracowników ABB procentują później podczas najbardziej złożonych i odpowiedzialnych projektów niezawodnym wsparciem służb technicznych firmy.

autor: Sławomir Dolecki, zdjęcia: dzięki uprzejmości Kopalni Soli Wieliczka, fot. Ryszard Tatomir, Rafał Stachurski