Günümüzde tüm sektörlerde (konut, ticari binalarve endüstriyel tesisler) ve özellikle data centerlarda, bilgisayar vesunucu altyapısına güvenilmektedir.
Aşırı gerilimlerden kaynaklanan, bilgisayar sisteminde yaşanacakherhangi bir duruş, yıkıcı sonuçlara sebep olabilir. Çalışma kaybı,hizmet kaybı veri kaybı ve üretim kaybı gibi aşırı gerilimlerdenkorunmayı sağlayan parafudurların maliyetlerinin kat be katüzerinde maliyetler doğurabilir.
Tüm bu sebeplerde ötürü elektriksel tesisat sistemlerinde girişpanolarından, tali panolara ve uç ekipmanlara kadar, basamaklıolarak kurulumu gerekli olan parafudurlar doğru monteedilmedikleri taktirde istenen korumayı sağlayamazlar.Bu yazımızda parafudurların doğru montajı için dikkat edilmesigereken 5 kilit noktaya değineceğiz:
1. Paralel bağlantı
Parafudurlar koruyacağı devreye paralel bağlanır. Bunun tekistisnası telefon ve data hatları için kullanılan parafudurlardır. Datahattı parafudurları girdi-çıktı yaparak seri bağlanırlar.
2. 50 cm. kuralı
10 kA’lik bir yıldırım darbe akımı 1m kabloda, kablonun endüktansınd an dolayı yaklaşık 1200V gerilim düşümüne sebep olur.
- Parafudurun koruma seviyesi Up
- Koruma kesicisinin uçlarındaki gerilim Ud
- Bağlantı uçlarında oluşan gerilim U1, U2, U3 toplamına eşittir .
Uprot = Up + Ud + U1 + U2 + U3
Parafudurun koruma gerilimi seviyesini, korunan cihazındarbe gerilim dayanımının (Uw) altında tutmak için, toplamkablo mesafesi (L = L1 + L2 + L3) mümkün olduğunca kısatutulmalıdır (50 cm’den daha az).
Bunu gerçekleştirmek için aşağıdaki çözümler kullanılabilir:
a) İlave düğüm noktalarını azaltmak
b) V tipi veya “giriş-çıkış” şeklinde kablolama yapmak bağlantımesafelerini sıfırlar
c) Büyük panolarda, PE toprak bağlantısını ana baradanalarak, topraklama klemensi ile parafudura daha yakın birnoktaya taşımak.
d) Tüm bunlar yapılamıyor ise Up değeri daha düşük birparafudur seçilmelidir.
3. 30 metre kuralı
Tip 2 parafudur ile korunan ekipmanarasındaki mesafe 10 m.’den daha azise IEC 61643-12’ye göre 100% etkinkoruma sağlanır.
Eğer mesafe çok fazla ise, parafudurunkoruma etkinliği azalır. Bunun sebebikablo halkası bir anten gibi davranarakosiloskopik yansıma fenomeni sebebiyledarbe gerilimini yükseltmesidir (Up’nin2 katına kadar) ve elektromanyetikendüklenme fenomeni ile bu halka dahada büyür.
Koruma mesafesi, yani parafudur ilekorunacak ekipman arasındaki maksimumiletken boyu, Up koruma gerilimi seviyesi,Uprot parafudur bağlantısına kadarolan gerilim düşümleri toplamı ve Uwkorunacak olan ekipmanın darbe dayanımgerilimine bağlıdır.
Mesafe hesap edilebilir, ancak herdurumda dikkat edilmesi gereken mesafedeneyim sonucu maksimum 10 m.olarak belirlenmiştir. Bu yüzden enerjibeslemesinin olduğu noktada kurulu olan bir parafudur.
Tüm tesisi korumaya yetmeyeceğinden,uç ekipmanlara doğru bir öncekiparafudur ile koordineli olacak şekildedaha düşük koruma gerilimi seviyesindeparafudurlar eklenmelidir.Bu mesafe 30 m.’yi aştığı taktirdekesinlikle parafudur ilave edilmelidir(uç ekipmanın bulunduğu noktaya enyakın mesafede, örneğin bilgisayar/sunucu odasının girişinde sigorta kutusuiçerisinde).
4. Koruma kesicisi seçimi
Parafudur koruma kesicisi (otomatiksigorta veya kartuş sigorta taşıyıcı) üstdevresine bağlanarak, parafudurlaratermik ve kısa devre koruması sağlar.Yine ömür sonunda parafuduru devredenayırmak veya ömrü biten kartuşlarıdeğiştirmek için emniyet ve servissürekliliğini sağlamak için gereklidir. Parafudur üreticisi, tüm parafudurlartipleri ile birlikte kullanılacak maksimumkoruma kesicisini bildirmelidir.
Parafudurun bağlantı noktasındaoluşabilecek kısa devre akımına (Ip) göreilgili koruma kesicisi seçilmelidir.
|
Parafudur tipi |
*Otomatik sigorta* (B veya C eğirisi) maksimum değerlerParafudurun bağlantı noktasında oluşabilecek kısa devre akımı (Ip) |
Kartuş sigorta* (gL - gG) maksimum Ip ≤ 6 kA Ip ≤ 10 kA Ip ≤ 25 kA Ip ≤ 50 kA değerler |
|||
|
|
Ip ≤ 6 kA | Ip ≤ 10 kA | Ip ≤ 25 kA | Ip ≤ 50 kA | |
| Tip 1 | |||||
| OVR T1 kartuşsuz Iimp 25 kA / Ifi ≤ 7 kA Uc 255 and 440 V |
- | - | - | S800S - 125 | 125 A kartuş sigorta |
| Tip 1+2 | |||||
| OVR T1+2 kartuşsuz Iimp 25 kA / Ifi ≤ 15 kA Uc 255 V |
- | - | - | S800 S - 125 | 125 A kartuş sigorta |
| OVR T1+2 kartuşsuz Iimp 15 kA / Ifi ≤ 7 kA Uc 255 V |
- | - | - | S800 S - 125 | 125 A kartuş sigorta |
| OVR T1-T2 kartuşlu QuickSafe ® güvenlik rezervli Iimp 12.5 kA / Ifi ≤ 7 kA Uc 275 V, 440 V |
- | - | - | S800 S - 125 | 160 A sigorta |
| Tip 2 | |||||
| OVR T2 kartuşlu Imax 15 kA Uc 75 V |
S200 M - 16 | S200 M - 16 | - | - | 16 A kartuş sigorta |
| OVR T2 kartuşlu Imax 120 kA Uc 440 V |
S200 M - 50 | S200 M - 50 | S200 M - 50 | S200 M - 50 | 50 A kartuş sigorta |
| OVR T2 kartuşlu QuickSafe® Imax 40 kA Uc 275, 350, 440, 600 V |
S200 M- 63 | S200 M- 63 | S200 M- 63 | S 800 S - 125 | 125 A kartuş sigorta |
| OVR T2 kartuşlu güvenlik rezervli QuickSafe® Imax 40 ve 80 kA Uc 275, 440 V |
S200 M- 63 | S200 M- 63 | S200 M- 63 | S 800 S - 125 | 160 A sigorta |
| OVR T2 kartuşsuz Imax 20 ve 40 kA Uc 150 V, 275 ve 440 V |
S200 M - 50 | S200 M - 50 | S200 M - 50 | S200 M - 50 | 50 A kartuş sigorta |
| Tip 2+3 | |||||
| OVR T2-T3 kartuşlu QuickSafe ® Imax 20 kA Uc 275, 350, 440, 600 V |
S200 M- 63 | S200 M- 63 | S200 M- 63 | S 800 S - 125 | 125 A kartuş sigorta |
| Tip 3 | |||||
| OVR T3 kartuşsuz Imax 10 kA Uc 275 V |
S200 M- 10 | S200 M- 10 | - | - | |
5. Kablo kesiti seçimi ve topraklama direnci
Enerji beslemesi ile parafudur arasındaki bağlantı:Bu kablo en azından üst devreden gelen kablo ile aynı kesitteolmalıdır. Kablolama şekli kesitlerden daha önemli olmaklabirlikte, ana panoda fazlar ve nötr 10 mm² toprak ise 16 mm²olmalıdır.
Parafudur toprak bağlantısı:
Dış yıldırımlık (ör.paratoner) iniş iletkenleri yokken minimumkesit 4 mm² , dış yıldırımlık iniş iletkenleri varken minimum 10mm² olmalıdır. Güvenlik marjı bırakabilmek için daha büyük,10-20 mm²’lik bir kesit seçilmesi tavsiye edilmektedir .
Topraklama direnci
IEC 62305’e göre maksimum 10 ohm olmalıdır ancakendüstriyel tesislerde 5 ohm veya daha düşüğü önerilmektedir.
| Parafudur tipi |
PE (toprak) bağlantısı kablo kesidi |
| Tip 1 | 16 mm2 |
| Tip 1+2 | 16 mm2 |
| Tip 2 |
4 mm2 |
| Tip 2+3 | 4 mm2 |
| Tip 3 | 4 mm2 |
