In een split second kan de wereld er anders uitzien. Bijvoorbeeld wanneer een bedrijfsongeval plaatsvindt waarbij een robot is betrokken. Dit heeft immers niet alleen impact op het slachtoffer zelf, maar ook op collega’s, de omgeving en de machine of installatie. Veiligheid is daarmee een thema dat bij iedereen ‘tussen de oren’ moet zitten. Bij de fabrikant van de robot, bij machinebouwer en systemintegrator, de gebruiker, de eindverantwoordelijke, de service- en onderhoudspartner en de robot zelf.
Veilig werken met robots start bij het realiseren van een omgeving die zo intrinsiek veilig mogelijk is. Met andere woorden: een omgeving waarin eenvoudig geen ongevallen kúnnen gebeuren. Omdat robots bewegende apparaten zijn, zal volledig intrinsiek niet mogelijk zijn. Er zijn dus veiligheidsmaatregelen nodig in de vorm van de juiste hard- en software maar óók door aandacht te besteden aan het bewustzijn van de gebruiker. Of dit nu een productiemedewerker, iemand van de facilitaire dienst of een service en onderhoudsmedewerker is.
Ontwerpen en integreren
Veiligheid start met een goed ontwerp van de robot zelf en de ‘cel’ waarin hij functioneert. De ontwerper hanteert hiervoor als uitgangspunt de Machinerichtlijn. De stappen die daarbij worden doorlopen beginnen bij het maken van een risicoanalyse, het zover mogelijk elimineren en reduceren van risico’s (in deze volgorde) en tot slot maatregelen kiezen om de (gevolgen van) restrisico’s zoveel mogelijk te beperken.
Voor de concrete invulling van de veiligheidseisen is een groot aantal technische oplossingen beschikbaar; variërend van een standaard ijzeren hekwerk tot intelligente vision die bewegingen monitort en de veiligheidsPLC laat ingrijpen wanneer grenzen worden overschreden. Het is aan de systeemintegrator om de verschillende oplossingen zodanig te combineren dat er een veilige werksituatie ontstaat, waarin de robot de gewenste werkzaamheden kan uitvoeren. Daarbij ook rekening houdend met de tooling die aan de robot wordt gekoppeld.
Gebruiken en onderhouden
Je ziet in dit proces van ontwerpen dat de verantwoordelijkheid voor een veilige werksituatie voor een belangrijk deel in handen ligt van de engineer en systeem integrator. Maar daarmee ben je er nog niet. Het veiligheidsbewust zijn moet namelijk ook bij de gebruiker aanwezig zijn. En blijven. Dat betekent dat medewerkers in elk geval een training moeten krijgen voordat ze voor de eerste keer met een robot gaan werken. Maar ook daarna zal regelmatig aandacht voor veiligheid moeten worden ingeruimd om het veiligheidsbewustzijn op niveau te brengen. Niets is menselijker dan aan situaties wennen en steeds nonchalanter worden met veiligheidsprotocollen ‘omdat er toch niets gebeurt.
Doe maar niet
Ik ken uit de praktijk de missers die kunnen leiden tot (bijna) ongelukken. Denk hierbij aan het bewust ‘overrulen’ van bestaande veiligheidsmaatregelen omdat dit nu eenmaal tijdwinst oplevert. Het activeren van de schakelaar die controleert of een veiligheidsdeur is gesloten terwijl deze dat niet is bijvoorbeeld. En dan hebben we het over bewuste manipulatie – of eigenlijk sabotage – die de persoon nog enigszins zal triggeren om voorzichtig te zijn.
Nog gevaarlijker is het wanneer mensen onbewust veilig handelen. Zo kennen we uit de praktijk situaties waarin bepaalde veiligheidscircuits in de besturingskast eenvoudig niet waren aangesloten. Een ander bekend voorbeeld is de robot die stilstaat omdat er in het proces iets misgaat. Op basis van de besturing wacht hij bijvoorbeeld tot een kartonnen plaat wordt meegenomen door een transportband. Wanneer de transportband in storing is staat deze stil. De robot staat ook stil omdat het signaal om de volgende stap in gang te zetten nog ontbreekt. De situatie lijkt veilig. Indien een monteur echter naar binnen gaat zónder de installatie veilig te stellen middel Lototo (Log out, Tag out, Try out), en hij neemt het karton weg om erbij te kunnen, dan zal de robot op dat moment het signaal krijgen om door te gaan met alle mogelijke gevolgen van dien.
Dus?
Veilig werken met robots start bij een veilig ontwerp maar staat of valt met de gebruiker. Kennis over de werking van de robot en bewustzijn van de mogelijke gevaren is daarom belangrijk. En als het kan: werk met z’n tweeën wanneer het bijvoorbeeld om onderhoud gaat. Houd elkaar scherp, wijs elkaar op gevaren en grijp in bij calamiteiten.
Wilt u meer informatie of wilt u van gedachten wisselen over machineveiligheid? Bel of mail ons gerust: Erwin Rodenburgh +31 6 211 057 40 of
erwin.rodenburgh@nl.abb.com